Рождение нового региона его создателям далось не просто, потому что на тот момент было много противников этой идеи, которые не воспринимали ее всерьез. В 1920 году 27 мая подписали декрет об образовании ТАССР, полноправным преемником которой стал Татарстан. Оригинал документа хранится в архиве России, а в Казани есть копия. Вся информация разместилась буквально на одной странице, следом идут другие декреты. Но насколько сложно дался этот документ, многие не знают. Татарстан могли объединить с Башкирией, и в этом случае территория республики была бы совсем другой. - До подписания декрета была попытка создания национально-культурной автономии Идель-Урал, попытка образования советской татаро-башкирской республики, но они не удались, - рассказывает руководитель музея истории государственности Татарстана Марина Давыдова Для Татарстана создать собственный документ было особенно важно, благодаря ему и границы определили, и права, и полномочия образованной автономии. Практически для всех в те годы этот вопрос остро стоял - политическое время было неспокойное. Предварительно создали специальную комиссию, которая решала основные моменты по созданию ТАССР. В состав организации вошли Лев Каменев, Преображенский, а также татарские революционеры Султан-Галиев и Саид-Галиев. Именем последнего назвали улицу напротив железнодорожного вокзала в Казани, а имя Султан-Галиева носит площадь в историческом центре города. Во главе комиссии стоял Иосиф Сталин, так что можно сказать, что на тот момент будущий председатель совета министров СССР лично участвовал в создании Татарской автономной республики. Рождение нового субъекта было очень сложным, потому что на тот момент было много противников этой идеи, которые не воспринимали ее всерьез. Например, в Казанском губернском исполнительном комитете даже не пробовали не то что по-настоящему обсудить вопрос, но практически считали бесспорным, что татарская республика, в общем-то, и не нужна. Тем не менее, несмотря на сложности, декрет о создании ТАССР появился. Своими подписями рождение республики утвердили на тот момент председатель совнаркома Владимир Ленин, председатель ВЦИК Михаил Калинин и секретарь ВЦИК Авель Енукидзе. Документ состоял из девяти подпунктов. Первым делом создатели Татарстана подробно расписали территориальные границы. В состав вошли части Казанской, Уфимской, Самарской, Вятской и Симбирской губерний. Интересно, что с тех пор границы республики никак не менялись, так что совсем скоро территория отметит 100-летний юбилей. Не все уезды сразу вошли в состав, составили даже примечание, что, мол, вопрос о включении определенных уездов остается открытым до «волеизъявления трудящегося населения». Этот вопрос решался очень сложно, для республики некоторые территории были новыми. - Были пограничные районы с Башкирией, например, Мензелинский район, где смешанное население из башкир и татар, поэтому проходило множество совещаний по разграничению башкирской и татарской республик, - поясняет Марина Давыдова. - Так что, если обсуждения пошли бы по другому сценарию, то не досчиталась бы республика нескольких районов или наоборот приобрела новые территории. Расписали в декрете состав аппарата госвласти, появились и первые народные комиссариаты. Интересно, что с тех пор основные современные министерства почти не изменились. А в 1920 году ключевые функции передали следующим наркомам: - внутренних дел с управлением почт и телеграфов; - юстиции; - просвещения; - здравоохранения; - социального обеспечения; - земледелия; - продовольствия; - финансов; - совета народного хозяйства с отделами труда и путей сообщения; - рабоче-крестьянской инспекции. Любые иностранные дела и внешнюю торговлю оставили только органам РСФСР. В те годы проходило не только становление республик, но и определялось будущее всего Советского Союза. Можно сказать, что ТАССР тогда опередила Союз. Декрет о создании республики появился в 1920 году, а аналогичный документ о Советском Союзе только в 1922. Тогда Татарстан получил фактически статус автономии, хотя это никак не было закреплено в документах.

Яңа төбәкнең барлыкка килүе аны оештыручыларга җиңел генә бирелмәде, чөнки ул вакытта аны җитди кабул итмәгән әлеге идеягә каршы килүчеләр күп иде. 1920 елда 27 майда ТАССР төзелү турындагы декретка кул куела. Документның төп нөсхәсе Россия архивында саклана, ә Казанда күчермәсе бар. Барлык мәгълүмат бер биттә генә урнашкан, аның артыннан башка декретлар бара. Әмма бу документның ни дәрәҗәдә авыр булуын күпләр белми. Татарстан Башкортстан белән берләштерә алыр иде, һәм бу очракта республика территориясе бөтенләй башка булыр иде. - Декретка кул куйганчы Идел-Урал милли-мәдәни мохтариятен булдыру, совет Татар-Башкорт республикасының оешу омтылышы, әмма алар барып чыкмады, - дип сөйли Татарстан дәүләтчелеге тарихы музее җитәкчесе Марина Давыдова Татарстан өчен үз документын булдыру аеруча мөһим булды, аның ярдәмендә чикләрне дә билгеләделәр, хокукларны да, автономиянең вәкаләтләрен дә билгеләделәр. Ул елларда барысы өчен дә диярлек бу мәсьәлә кискен торды - сәяси вакыт тыныч түгел иде. Башта махсус комиссия булдырдык, ул ТАССР төзү буенча төп моментларны хәл итте. Оешма составына Лев Каменев, Преображенский, шулай ук татар революционерлары Солтан Галиев һәм Сәид-Галиев кергән. Казанда тимер юл вокзалы каршындагы урам соңгысы исемен йөртә, ә Солтан Галиев исемен шәһәрнең тарихи үзәгендәге мәйдан йөртә. Комиссия җитәкчелегендә Иосиф Сталин тора, шуңа күрә ул вакытта СССР Министрлар Советы Рәисе Татар Автономияле Республикасын төзүдә шәхсән катнаша дип әйтергә була. Яңа субъектның туу бик катлаулы булды, чөнки ул вакытта бу идеягә каршы килүчеләр күп иде, алар аны җитди кабул итмәделәр. Әйтик, Казан губерна башкарма комитетында әлеге мәсьәлә буенча фикер алышуны да сынап карамаганнар, ләкин татар Республикасы, гомумән алганда, кирәк тә түгел дип санаганнар диярлек. Шуңа да карамастан, ТАССР төзү турында декрет барлыкка килде. Ул вакытта Халык Комиссарлары Советы Рәисе Владимир Ленин, Бөтенроссия Үзәк Башкарма комитеты рәисе Михаил Калинин һәм Бөтенроссия Үзәк Башкарма комитеты секретаре Авель Енукидзе республика тууын расладылар. Документ тугыз пунктчадан тора. Беренче эш итеп Татарстан оештыручылары территориаль чикләрне җентекләп яздылар. Составына Казан, Уфа, Самара, Нократ һәм Сембер губерналарының бер өлеше кергән. Шунысы кызык, ул вакыттан бирле республика чикләре үзгәрмәде, шуңа күрә тиздән территория 100 еллык юбилеен билгеләп үтәчәк. Аларның барысы да шунда ук составка кермәде, хәтта билгеле бер уездларны кертү мәсьәләсе «эшләүче халыкның ихтыяр белдерүенә»кадәр ачык кала, дигән искәрмәләр дә булды. Бу мәсьәлә бик катлаулы хәл ителде, республика өчен кайбер территорияләр Яңа булды. - Башкортстан белән чик буе районнары, мәсәлән, башкорт һәм татар халкының катнаш халкы булган Минзәлә районы булды, шуңа күрә башкорт һәм татар республикаларын чикләү буенча бик күп киңәшмәләр узды, - дип аңлата Марина Давыдова. - Шуңа күрә фикер алышулар башка сценарий буенча барса, республика берничә район дип саналмас иде яки киресенчә яңа территорияләрне сатып алыр иде. Декретта дәүләт хакимияте аппараты составын яздылар, беренче Халык Комиссариатлары да барлыкка килде. Шунысы кызык, шул вакыттан бирле төп заманча министрлыклар үзгәрмәде диярлек. Ә 1920 елда төп функцияләр түбәндәге наркоманнарга тапшырылды: - почт һәм телеграфлар идарәсе белән эчке эшләр; - юстиция; - мәгариф; - сәламәтлек саклау; - социаль тәэминат; - игенчелек; - азык - төлек; - финанс;-хезмәт һәм элемтә бүлекләре белән халык хуҗалыгы советы; - Эшче-крестьян инспекциясе. Теләсә нинди чит ил эшләре һәм тышкы сәүдәне бары тик РСФСР органнарына калдырган. Ул елларда республикаларның барлыкка килүе генә түгел, бөтен Советлар Союзының киләчәге дә билгеләнә. Ул чакта ТАССР Союзны узып китте дип әйтергә була. Республиканың барлыкка килүе турындагы Декрет 1920 елда барлыкка килә, ә Советлар Союзы турындагы шундый ук документ бары тик 1922 елда гына барлыкка килә. Ул чакта Татарстан асылда автономия статусын алды, гәрчә документларга берничек тә беркетелмәсә дә.